Lopen op kapot vet

Het vetkussen onder de voet wordt het vetkamersysteem genoemd. Dit omdat er een complex systeem nodig is om het vet onder voet tijdens belasting op zijn plaats én op functionele dikte te houden. Het vetkussen onder de voet lijkt een beetje op een honingraat. Tussen de huid, fascia en het hielbeen lopen fibro-elastische structuren. Dit zijn de wanden (ook wel septae genoemd) die kamers van de honingraat vormen. In deze kamers zijn bolletjes vet opgesloten.

Twee casussen

In het Hielpijncentrum zien wij geregeld patiënten met hielpijnklachten ten gevolge van afwijkingen aan het vetkamersysteem. Wij beschrijven twee casussen, waarbij de klachten niet ontstaan zijn ten gevolge van het hiervoor beschreven degeneratieve proces leidend tot atrofie, maar door een neoplasma en een ruptuur van het vetkamersysteem.   

Neoplasma

Sinds vier maanden heeft een 42-jarige dame eenzijdige hielpijnklachten. Zij is ingestuurd voor echografisch onderzoek op verdenking van irritatie van de aanhechting van de peesplaat (enthesitis fascia plantaris). Echter, tijdens het beoordelen van de beelden tijdens het onderzoek blijkt de peesplaat niet verdikt te zijn, ook is er geen verstoring van de peesvezels. Het is een gezonde peesplaat. Proximaal van de peesplaataanhechting echter, wordt in het vetkamersysteem een ovale, duidelijk afgebakende massa gevonden. De locatie van deze massa komt overeen met de locatie waar de patiënt pijn ervaart. Deze massa laat zich niet samendrukken of verplaatsen. Met de Doppler-functie wordt uitgebreide hypervascularisatie waargenomen, wat een ‘rode vlag’ is. De patiënt is ingestuurd voor verder onderzoek op verdenking van een neoplasma (abnormale weefselgroei, gezwel, red.).

Vetkamerruptuur

Na een sprong op de bodem van een te ondiep zwembad heeft een tienjarig meisje pijnklachten aan de onderzijde van het hielbeen beiderzijds. Radiologisch onderzoek sluit beschadiging van de botstructuren uit. Tijdens echografisch onderzoek is duidelijk te zien dat het vetkamersysteem onder de hielen niet het normale homogene beeld heeft wat past bij haar leeftijd. Onbelast is er een donkere grillige plek te zien. Tijdens het dynamisch echograferen, waarbij de demping bij de afwikkeling wordt nagebootst, is duidelijk te zien dat er beiderzijds een forse ruptuur is in het vetkamersysteem. De donkere grillige plek heeft een afmeting van 3 cm lang en 2 cm breed, en geeft verdenking op vochtuittreding in een scheuring van het vetkamersysteem. Omdat het meisje de voeten nauwelijks kan belasten, wordt geadviseerd om de hielen zoveel mogelijk te ontzien. In de hoop dat de scheur zich weer zal gaan hechten worden de hielen getaped, zodat de randen van de scheur zo dicht mogelijk tegen elkaar aan komen te liggen.

Pijnlijke belasting

Na een paar weken blijft belasting op de hielen erg pijnlijk. Het jonge meisje wil ook weer graag kunnen meedoen met vriendjes en vriendinnetjes. We meten een paar therapiezolen aan waarbij we exact de scheuren in het vetkamersysteem drukvrij leggen in een diep zacht gepolsterd gat. Het gat hebben we exact kunnen aftekenen met echografisch onderzoek. Pas na een jaar zijn beide hielen beter belastbaar. In plaats van een zool met een gat, worden kuipsteunzolen aangemeten met forse opstaande randen. Deze sluiten zeer nauw om het hielbeen om het vetkussen op zijn plaats te houden. Bij de controle na twee jaar is tijdens echografisch onderzoek de ruptuur nog steeds zichtbaar. De hoeveelheid vocht in de scheur is verminderd, de hoeveelheid littekenweefsel is toegenomen. Weliswaar lijkt het vetkussen zich te herstellen, maar de functie van schokabsorptie is flink verminderd.

Moeilijk

In de praktijk ervaren wij dat vetkamerschade een moeilijk onderwerp is. Het is niet helemaal duidelijk waarom sommige patiënten meer klachten ervaren dan anderen. Maar ook voor het vetkamersysteem onder de voet geldt: ‘use it or loose it’ zowel voor de behandeling van klachten door vetkamerschade als voor het behoud van een gezond vetkamersysteem. Als een structuur niet voldoende belast wordt op functie, dan zal de kwaliteit achteruit gaan.

Door: Delia de Bliek, Marjolein Schenkels, Lisette de Graauw van Podozorg Zeist/Hielpijncentrum Zeist

Dit artikel verscheen in een uitgebreidere versie in editie 4 van VoetVak+.

Echografisch geleide injecties kunnen bijdragen aan minimale lekkage van corticosteroïde in het vetkussen en verminderen het risico op atrofie. Dit geldt met name bij het neuroom.